Insektisidleriň çybynlara garşy täsiri günüň dürli wagtlarynda, gündiz bilen gijäniň arasynda ep-esli üýtgäp biler. Florida ştatynda geçirilen gözlegde, permetrine çydamly ýabany Aedes aegypti çybynlarynyň ýary gije bilen günüň dogmagy arasynda insektisidlere has duýgur bolandygy anyklandy. Çybynlar iň işjeň bolanda, agşam we gijäniň birinji ýarymynda iň ýokary derejä ýetensoň, garşylyk günüň dowamynda ýokarlandy.
Florida uniwersitetiniň (UF) gözlegçiler tarapyndan geçirilen gözlegiň netijeleri gaty täsirlizyýankeşlere garşy göreşpestisidleri has netijeli ulanmaga, pul tygşytlamaga we daşky gurşawa täsirini azaltmaga mümkinçilik berýän hünärmenler. “Iň ýokary dozalary tapdykpermetrinÇybynlary öldürmek üçin agşam sagat 6-dan agşam 10-a çenli zerurdyr Bu maglumatlar, permetriniň ýary gije bilen daňdan (irden 6-dan) agşam (agşam sagat 6 töweregi) ulanylanda has täsirli bolup biljekdigini görkezýär "-diýdi. Gözlegiň awtorlary leýtenant Sierra Şlop. Bu gözleg fewral aýynda Medisina Entomologiýasy Journalurnalynda çap edildi. Florida, gözlegiň uly ýazyjysy Ewa Bakner bilen bilelikde.
Çybynlara insektisid ulanmagyň iň amatly wagtynyň, gürlemek, çişmek we dişlemek ähtimallygynyň bolmagy adaty bir zat ýaly bolup görünýär, ýöne bu mydama beýle däl, iň bolmanda ABŞ-da iň köp ulanylýan çybynlara garşy insektisidleriň biri bolan permetrin bilen geçirilen synaglarda. Aedes aegypti çybyny, esasan, içerde we daşarda gündiz dişleýär we gün dogandan iki sagat soň we gün ýaşmazyndan birnäçe sagat öň iň işjeň bolýar. Emeli ýagtylyk garaňkyda geçirip biljek wagtyny uzaldyp biler.
Aedes aegypti (köplenç sary gyzzyrma çybyny diýlip atlandyrylýar) Antarktidadan başga ähli yklymda duş gelýär we çikungunýa, dengiz, sary gyzzyrma we Zika sebäp bolýan wiruslaryň wektorydyr. Floridada birnäçe endemiki keselleriň ýaýramagy bilen baglanyşykly.
Şeýle-de bolsa, Schluep Florida ştatynda bir çybyn görnüşi üçin hakykatyň beýleki sebitler üçin dogry bolup bilmejekdigini aýtdy. Geografiki ýerleşiş ýaly dürli faktorlar, belli bir çybynyň gen yzygiderliliginiň netijeleriniň Çihuahuas we Beýik Daniýalylardan tapawutlanmagyna sebäp bolup biler. Şol sebäpden, gözlegiň netijeleriniň diňe Florida ştatynda sary gyzzyrma çybynyna degişlidigini aýtdy.
Şeýle-de bolsa, bir gowak bar diýdi. Bu gözlegiň netijeleri, görnüşleriň beýleki ilatyna has gowy düşünmegimiz üçin umumylaşdyrylyp bilner.
Gözlegiň esasy netijesi, permethrini metabolizleýän we detoksifikasiýa edýän fermentleri öndürýän käbir genleriň 24 sagadyň dowamynda ýagtylygyň intensiwliginiň üýtgemegine täsir edendigini görkezdi. Bu gözleg diňe bäş geniň üstünde jemlendi, ýöne netijeler gözlegiň daşyndaky beýleki genlere ekstrapolýasiýa edilip bilner.
Schluep: "Bu mehanizmler we çybyn biologiýasy barada bilýänlerimizi göz öňünde tutsak, bu pikiri bu genlerden we bu ýabany ilatdan has giňeltmegiň manysy bar" -diýdi.
Bu genleriň aňlatmasy ýa-da işlemegi, agşam sagat 2-den soň köpelip başlaýar we agşam sagat 6-dan ir sagat 2-e çenli garaňkylykda iň ýokary derejä ýetýär Schlup bu prosese gatnaşýan köp genleriň diňe bäşisiniň öwrenilendigini görkezýär. Onuň pikiriçe, munuň sebäbi bu genler köp işlese, detoksifikasiýa güýçlenýär. Fermentler önümçiligi haýallandan soň ulanmak üçin saklanyp bilner.
"Aedes aegypti-de detoksifikasiýa fermentleri bilen araçylyk edilýän insektisid garşylygyndaky gündelik üýtgeşmelere has gowy düşünmek, duýgurlygyň iň ýokary we detoksifikasiýa ferment işjeňliginiň iň pes döwürlerinde insektisidleri maksatly ulanmaga mümkinçilik berip biler" -diýdi.
"Florida ştatynda Aedes aegypti (Diptera: Culicidae) -de permetrin duýgurlygynyň we metabolik gen aňlatmasynyň gündelik üýtgemegi"
Ed Rikciuti ýarym asyrdan gowrak wagt bäri ýazýan journalisturnalist, ýazyjy we tebigatçy. Iň soňky kitaby “Yzky aýylar: Uly haýwanlar, şäher ýakasyndaky ýaýlym” we “Täze şäher jeňňeli” (Countryman Press, Iýun 2014). Onuň aýak yzlary bütin dünýäde. Tebigat, ylym, tebigaty goramak we hukuk goraýyş bilen meşgullanýar. Bir wagtlar Nýu-Yorkork zoologiýa jemgyýetinde kurator bolup, häzirki wagtda ýabany tebigaty goramak jemgyýetinde işleýär. Manhattanyň 57-nji köçesinde palto dişlän ýeke-täk adam bolup biler.
Aedes scapularis çybynlary öň diňe bir gezek, 1945-nji ýylda Florida ştatynda tapyldy. Şeýle-de bolsa, 2020-nji ýylda ýygnanan çybyn nusgalarynyň üstünde geçirilen täze gözlegde, Aedes scapularis çybynlarynyň Florida materigindäki Maýami-Dade we Broward etraplarynda özüni tanadandygy anyklandy. [Dowamy]
Konusly kelleli termitler Merkezi we Günorta Amerikada doglan we Amerikanyň Birleşen Ştatlarynyň diňe iki ýerinde duş gelýär: Dania Beach we Florida, Pompano Beach. Iki ilatyň täze genetiki derňewi olaryň şol bir çozuşdan gelip çykandygyny görkezýär. [Dowamy]
Çybynlaryň ýokary belentlikdäki şemallardan peýdalanyp uzak aralyklara göçüp biljekdigi ýüze çykarylandan soň, mundan beýläkki gözlegler şeýle göçlere gatnaşýan çybynlaryň görnüşlerini we görnüşlerini giňeldýär - gyzzyrma we beýleki çybyn keselleriniň Afrikada ýaýramagynyň öňüni almak üçin edilýän tagallalary kynlaşdyrjak faktorlar. [Dowamy]
Iş wagty: 26-2025-nji maý