Hindi Ylymlar Institutynyň (IISc) Biohimiýa kafedrasynyň gözlegçileri, soňraky gülleýän ösümliklerde saklanýan broofitler (moh we bagyr ösümliklerini öz içine alýan topar) ýaly başlangyç ýer ösümlikleriniň ösüşini kadalaşdyrmak üçin köpden bäri gözlenýän mehanizmi tapdylar.
Tebigat himiki biologiýasy theurnalynda çap edilen gözlegde, düwünçejikleriň (ýer ösümlikleriniň) öýjük bölünişini basyp ýatyrýan esasy ösüş düzgünleşdiriji DELLA beloklarynyň kanoniki däl kadalaşdyrylyşyna ünsi jemledi.
Gyzykly tarapy, takmynan 500 million ýyl ozal gury ýerde peýda bolan ilkinji ösümlikler, fitohormon GA öndürýändigine garamazdan GID1 reseptorynyň ýoklugy. Bu, bu irki ýer ösümlikleriniň ösüşi we ösüşi nädip kadalaşdyryldy diýen soragy döredýär.
Gözlegçiler “Marchantia polimorpha” -ny nusga ulgamy hökmünde ulanyp, bu başlangyç ösümlikleriň öýjükli habarçy inozitol pirofosfat (InsP₈) öndürýän, gibberellik kislotanyň zerurlygy bolmazdan DELLA-ny döwmäge mümkinçilik berýän ýöriteleşdirilen ferment MpVIH ulanýandygyny anykladylar.
Gözlegçiler DELLA-nyň VIH kinazynyň öýjükli nyşanlaryndan biridigini anykladylar. Mundan başga-da, MpVIH ýetmezçilik edýän ösümlikleriň DELLA-ny aşa aşa gysýan M. polimorpa ösümlikleriniň fenotiplerine meňzeýändigini gördüler.
Laheýiň gözleg toparynyň ilkinji ýazyjysy we aspiranty Priýanshi Rana: "Şu wagt, MpVIH ýetmezçilikli ösümliklerde DELLA durnuklylygynyň ýa-da işjeňliginiň ýokarlanýandygyna düşünmek üçin begendik" -diýdi. Gözlegçiler, gipotezasyna laýyk gelýän DELLA-ny saklamagyň MpVIH mutant ösümlikleriniň kemçilikli ösüşini we ösüş fenotiplerini ep-esli halas edendigini anykladylar. Bu netijeler, VIH kinase DELLA-ny negatiw kadalaşdyrýandygyny, şeýlelik bilen ösümlikleriň ösmegine we ösmegine kömek edýändigini görkezýär.
DELLA beloklary boýunça geçirilen gözlegler Greenaşyl ynkylapdan başlaýar, haçanda alymlar ýokary öndürijilikli ýarym mör-möjek görnüşlerini ösdürmek üçin öz mümkinçiliklerinden peýdalanyp başladylar. Şol döwürde nähili işleýändikleri barada jikme-jiklikler düşnüksiz bolsa-da, häzirki zaman tehnologiýasy alymlara genetiki in engineeringenerçilik arkaly bu beloklaryň funksiýalaryny dolandyrmaga mümkinçilik berýär, ekin hasylyny netijeli ýokarlandyrýar.
Irki ýer ösümliklerini öwrenmek, soňky 500 million ýylda olaryň ewolýusiýasy barada düşünje berýär. Mysal üçin, häzirki zaman gülleýän ösümlikler gibberellik kislota bagly mehanizm arkaly DELLA beloklaryny durnuksyzlaşdyrsa-da, InsP₈ baglanyşyk ýerleri saklanýar. Bu tapyndylar wagtyň geçmegi bilen öýjük signalizasiýa ýollarynyň ewolýusiýasy barada düşünje berýär.
Bu makala indiki çeşmelerden gaýtadan çap edildi. Bellik: Tekst uzynlygy we mazmuny üçin redaktirlenip bilner. Has giňişleýin maglumat üçin çeşmä ýüz tutmagyňyzy haýyş edýäris. Metbugat habarnamamyzy şu ýerden tapyp bilersiňiz.
Iş wagty: 15-2025-nji sentýabr