Hindi subkontinentinde kala-azar diýlip atlandyrylýan wisseral leýşmaniaz (VL), bellenilen protozoan Leýşmaniýa sebäpli dörän parazit keselidir, gyssagly bejerilmese ölüme sebäp bolup biler. Gumly Phlebotomus argentipes, Günorta-Gündogar Aziýada VL-iň tassyklanan ýeke-täk wektory bolup, ol sintetiki insektisid, ýapyk galyndy sepmek (IRS) tarapyndan dolandyrylýar. VL gözegçilik programmalarynda DDT-iň ulanylmagy çäge guşlarynda garşylygyň ösmegine sebäp boldy, şonuň üçin DDT insektisid alfa-sipermetrin bilen çalşyryldy. Şeýle-de bolsa, alfa-sipermetrin DDT-e meňzeş hereket edýär, şonuň üçin bu insektisidiň gaýtalanmagy sebäpli ýüze çykýan stresde çäge çybyklarynda garşylyk töwekgelçiligi ýokarlanýar. Bu gözlegimizde, CDC çüýşesi bioassaýyny ulanyp, ýabany çybynlara we olaryň F1 nesillerine duýgurlygyny kesgitledik.
Hindistanyň Bihar welaýatynyň Muzaffarpur etrabynyň 10 obasyndan çybynlary ýygnadyk. Sekiz oba ýokary kuwwaty ulanmagy dowam etdirdisipermetriniçerde sepmek üçin bir oba içerde sepmek üçin ýokary kuwwatly sipermetrini ulanmagy bes etdi, bir oba bolsa içerde sepmek üçin ýokary güýçli sipermetrin ulanmady. Collectedygnalan çybynlar kesgitlenen wagt üçin (40 minut üçin 3 μg / ml) öňünden kesgitlenen anyklaýyş dozasyna sezewar edildi, urulmagyň derejesi we ölümi 24 sagatdan soň hasaba alyndy.
Wildabany çybynlaryň öldüriliş derejesi 91,19% -den 99.47% -e, F1 nesilleriniň bolsa 91,70% -den 98,89% aralygynda. Täsir edilenden 24 sagat soň, ýabany çybynlaryň ölümi 89.34% -den 98.93% -e, F1 nesliniň ölümi 90,16% -den 98.33% aralygynda.
Bu gözlegiň netijeleri, P. argentiplerinde garşylygyň ösüp biljekdigini görkezýär, ýok etmek gazanylandan soň gözegçiligi dowam etdirmek üçin yzygiderli gözegçilik we hüşgärligiň zerurdygyny görkezýär.
Hindi subkontinentinde kala-azar diýlip atlandyrylýan wisseral leýşmaniaz (VL), baýdakly protozoan Leýşmaniýa sebäpli dörän we ýokaşan aýal çäge çybyklarynyň dişlenmegi arkaly geçýän parazit keselidir (Diptera: Myrmecophaga). Gum çybyklary Günorta-Gündogar Aziýada VL-iň tassyklanan wektorydyr. Hindistan VL-ni ýok etmek maksadyna ýetmäge ýakyn. Şeýle-de bolsa, ýok edilenden soň pes kesel derejesini saklamak üçin, ýaýramagynyň öňüni almak üçin wektor ilatyny azaltmak möhümdir.
Günorta-Gündogar Aziýada çybynlara gözegçilik sintetiki insektisidleri ulanmak arkaly ýapyk galyndy sepmek (IRS) arkaly amala aşyrylýar. Kümüşden ýasalan gizlin dynç alyş hereketi, içerdäki galyndy sepmek arkaly insektisidlere gözegçilik etmek üçin amatly nyşana öwrülýär [1]. Hindistanda gyzzyrma garşy göreşmek boýunça milli maksatnama laýyklykda diklorodifeniltrihloroetanyň (DDT) ýapyk galyndy sepilmegi, çybynlaryň köpelmegine gözegçilik etmekde we VL keselini ep-esli azaltmakda ep-esli täsir etdi [2]. VL-iň bu meýilleşdirilmedik gözegçiligi, hindi VL ýok etmek maksatnamasyna kümüş tegmilleri dolandyrmagyň esasy usuly hökmünde ýapyk galyndy sepilmegini kabul etdi. 2005-nji ýylda Hindistan, Bangladeş we Nepal hökümetleri 2015-nji ýyla çenli VL-ni ýok etmek maksady bilen özara düşünişmek memorandumyna gol çekdiler [3]. Ectorok etmek tagallalary, wektor gözegçiliginiň we adam kesellerine çalt diagnozyň we bejerginiň utgaşdyrylmagyny öz içine alýan 2015-nji ýyla çenli konsolidasiýa tapgyryna girmegi maksat edinipdi, soň bolsa 2017-nji ýyla, soňra bolsa 2020-nji ýyla çenli täzeden seredilipdi. [4] Üns berilmedik tropiki keselleri ýok etmek üçin täze global karta 2030-njy ýyla çenli VL-ni ýok etmegi öz içine alýar. [5]
Hindistan BCVD-iň ýok edilmeginden soňky tapgyra gadam basansoň, beta-sipermetrine ep-esli garşylygyň ösmezligini üpjün etmek zerurdyr. Garşylygyň sebäbi, DDT bilen sipermetriniň birmeňzeş hereket mehanizminiň bolmagy, ýagny VGSC belogyny nyşana almagydyr [21]. Şeýlelik bilen, çäge guşlarynda garşylygyň ösmek töwekgelçiligi ýokary güýçli sipermetrine yzygiderli täsir etmek sebäpli ýüze çykýan stres sebäpli ýokarlanyp biler. Şonuň üçin bu insektisidlere garşy durnukly çägeli populýasiýalara gözegçilik etmek we kesgitlemek zerurdyr. Bu nukdaýnazardan, bu gözlegiň maksady, Çaubey we başgalar tarapyndan kesgitlenen anyklaýyş dozalaryny we täsir ediş möhletlerini ulanyp, ýabany çägeleriň duýgurlygyna gözegçilik etmekdi. ] Kipermetrin bilen bejerilen ýapyk pürküji ulgamlaryny (öňki IPS obalary) ulanmagy bes eden we hiç wagt sipermetrin bilen bejerilen ýapyk pürküji ulgamlaryny (IPS däl obalar) ulanmadyk obalardan ýabany P. argentipleriniň duýgurlygy CDC çüýşesi bioassaýy bilen deňeşdirildi.
Gözleg üçin on oba saýlandy (1-nji surat; 1-nji tablisa), şolardan sekizinde sintetiki piretroidleriň (gipermetrin; üznüksiz gipermetrin obalary diýlip atlandyrylýar) içerde üznüksiz sepmek taryhy bardy we soňky 3 ýylda VL keseli bardy (iň bolmanda bir hadysa). Gözlegde galan iki obanyň arasynda beta-sipermetriniň (ýapyk däl pürküji obasy) içerde sepilmegini amala aşyrmadyk bir oba gözegçilik obasy we beta-sipermetriniň arasyna içerde sepilen beýleki oba (aralyk ýapyk pürküji obasy / öňki ýapyk pürküji obasy) saýlandy. Bu obalary saýlamak, Saglyk bölümi we ýapyk pürküji topary bilen utgaşdyrylmaga we Muzaffarpur etrabynda ýapyk pürküji mikro hereket meýilnamasynyň tassyklanmagyna esaslandy.
Muzaffarpur etrabynyň geografiki kartasy, gözlegde görkezilen obalaryň ýerleşýän ýerlerini görkezýär (1-10). Okuw ýerleri: 1, Manifulkaha; 2, Ramdas Majhauli; 3, Madhubani; 4, Anandpur Haruni; 5, Pandey; 6, Hirapur; 7, Madhopur Hazari; 8, Hamidpur; 9, Günortan; 10, Simara. Karta QGIS programma üpjünçiligi (3.30.3 wersiýa) we Açyk baha beriş şekili bilen taýýarlandy.
Ekspozisiýa synaglary üçin çüýşeler Çaubey we başganyň usullaryna laýyklykda taýýarlandy. [20] we Denlinger we başgalar. [22]. Gysgaça, synagdan bir gün öň 500 ml aýna çüýşeler taýýarlandy we çüýşeleriň içki diwary çüýşeleriň düýbüne, diwarlaryna we gapagyna insektisidiň aseton erginini (2,0 ml) ulanmak bilen görkezilen insektisid bilen örtüldi (α-sipermetriniň anyklaýyş dozasy 3 μg / mL). Soňra her çüýşe mehaniki rolikde 30 minut guradyldy. Bu döwürde asetonyň bugarmagy üçin gapagy ýuwaş-ýuwaşdan açyň. 30 minut guradylandan soň, gapagy aýyryň we ähli aseton bugarýança çüýşäni aýlaň. Soňra çüýşeler bir gije guratmak üçin açyk goýuldy. Her gezek köpeltmek synagy üçin gözegçilik hökmünde ulanylýan bir çüýşe 2,0 ml aseton bilen örtüldi. Denlinger we başganyň beýan eden tertibine laýyklykda degişli arassalaýyşdan soň ähli çüýşeler synaglaryň dowamynda gaýtadan ulanyldy. we Bütindünýä saglyk guramasy [22, 23].
Insektisid taýýarlanylandan bir gün soň, 30-40 sany ýabany tutulan çybynlar (aç urkaçy aýallar) çüýşelerdäki kapasalardan çykaryldy we her flakona ýuwaşlyk bilen atyldy. Dolandyryşy goşmak bilen, her insektisid bilen örtülen çüýşe üçin takmynan bir sany çybyn ulanyldy. Muny her obada azyndan bäş-alty gezek gaýtalaň. Insektisid bilen 40 minut täsir edensoň, ýykylan çybynlaryň sany hasaba alyndy. Çybynlaryň hemmesi mehaniki aspirator bilen tutulyp, inçe tor bilen örtülen pint karton gaplara ýerleşdirildi we bejerilmedik koloniýalar bilen birmeňzeş iýmit çeşmesi (30% şeker erginine siňdirilen pagta toplary) bilen çyglylyk we temperatura şertlerinde aýratyn inkubatorda ýerleşdirildi. Ölüm insektisid täsirinden 24 sagat soň hasaba alyndy. Specieshli çybynlar bölünip, görnüşleriň şahsyýetini tassyklamak üçin gözden geçirildi. Edil şonuň ýaly amal F1 nesil çybynlary bilen geçirildi. Urulmakdan we ölüm derejesinden 24 sagat soň hasaba alyndy. Dolandyryş çüýşelerinde ölüm <5% bolan bolsa, göçürmelerde ölüm düzedilmedi. Dolandyryş çüýşesindäki ölüm ≥ 5% we ≤ 20% bolan bolsa, şol nusganyň synag çüýşelerindäki ölüm Abbottyň formulasy bilen düzedildi. Gözegçilik toparyndaky ölüm 20% -den ýokary bolsa, ähli synag topary taşlandy [24, 25, 26].
Wildabany tutulan P. argentipes çybynlarynyň ortaça ölümi. Roralňyşlyklar paneli ortaça adaty ýalňyşlyklary görkezýär. Iki gyzyl gorizontal çyzygyň grafik bilen kesişmegi (degişlilikde 90% we 98% ölüm) garşylygyň ösüp biljek ölüm penjiresini görkezýär. [25]
Wildabany tutulan P. argentipleriniň F1 nesilleriniň ortaça ölümi. Roralňyşlyklar paneli ortaça adaty ýalňyşlyklary görkezýär. Iki gyzyl gorizontal çyzyk bilen kesişýän egriler (degişlilikde 90% we 98% ölüm) garşylygyň ösüp biljek ölüm derejesini görkezýär [25].
Gözegçilik / IRS däl obadaky (Manifulkaha) çybynlaryň insektisidlere aşa duýgur bolandygy anyklandy. Wildabany tutulan çybynlaryň ortaça ölümi (± SE) ýykylandan we täsir edenden 24 sagat soň degişlilikde 99,47 ± 0.52% we 98,93 ± 0.65%, F1 nesilleriniň ortaça ölümi degişlilikde 98,89 ± 1,11% we 98.33 ± 1,11% boldy (2-nji tablisa).
Bu gözlegiň netijeleri, kümüş aýakly gum çybyklarynyň piretroid (SP) α-sipermetriniň yzygiderli ulanylýan obalarynda sintetiki piretroide (SP) ip-sipermetrine garşy garşylygy ösdürip biljekdigini görkezýär. Munuň tersine, IRS / gözegçilik programmasy bilen üpjün edilmedik obalardan ýygnanan kümüş aýakly gum çybyklarynyň ýokary derejede duýgurlygy ýüze çykaryldy. Wildabany gum çybynlarynyň populýasiýasyna gözegçilik etmek, ulanylýan insektisidleriň täsirine gözegçilik etmek üçin möhümdir, sebäbi bu maglumatlar insektisidlere garşylygy dolandyrmakda kömek edip biler. Bu insektisid ulanyp IRS-iň taryhy saýlama basyşy sebäpli Biharyň endemiki ýerlerinden çäge çybyklarynda ýokary derejeli DDT garşylygy habar berilýär [1].
P. argentipleriň piretroidlere aşa duýgur bolandygyny gördük, Hindistanda, Bangladeşde we Nepalda geçirilen meýdan synaglary, IRS-iň sipermetrin ýa-da deltametrin bilen bilelikde ulanylanda ýokary entomologiki netijeliligini görkezdi [19, 26, 27, 28, 29]. Golaýda Roý we başgalar. [18] P. argentipleriň Nepaldaky piretroidlere garşylygy ösdürendigi habar berildi. Biziň meýdanlara duýgurlygymyzy öwrenmek, IRS däl obalardan ýygnan kümüşden ýasalan çäge çybyklarynyň ýokary derejede duýgur bolýandygyny görkezdi, ýöne aralyk / öňki IRS we üznüksiz IRS obalaryndan ýygnanan çybynlaryň (Anandpur-Haruniniň çäge çybyklaryndan başga-da ölüm derejesi 90% -den 97% -e çenli bolup biler), ýokary täsirli sipermetrine çydamlydyr [25]. Bu garşylygy ösdürmegiň mümkin sebäpleriniň biri, endemiki sebitlerde / bloklarda / obalarda kala-azar epidemiýasyny dolandyrmagyň adaty proseduralary bolan içerki adaty pürküji (IRS) we kese esasly ýerli pürküji programmalary tarapyndan edilýän basyşdyr. Bu gözlegiň netijeleri, ýokary derejeli CD-ni ulanmak üçin seçip alýan basyşyň ösüşiniň irki görkezijilerini berýär. Çüýşe bioassaý, deňeşdirmek üçin elýeterli däl, öňki barlaglaryň hemmesi BSG insektisid bilen emdirilen kagyzy ulanyp, P. argentipleriň duýgurlygyna gözegçilik etdi, BSGG synag zolaklarynda insektisidleriň anyklaýyş dozalary gyzzyrma wektorlaryna garşy ulanmak üçin maslahat berilýän konsentrasiýalardyr (Anofel gambiae) bioassaýda substrat [23].
Sintetiki piretroidler 1992-nji ýyldan bäri Nepalyň VL endemiki sebitlerinde ulanylýar, çägeli gözegçilik üçin SP alfa-sipermetrin we lambda-sialothrin bilen çalşylýar [31], deltamethrin hem Bangladeşde 2012-nji ýyldan bäri ulanylýar [32]. Fenotip garşylygy sintetiki piretroidleriň uzak wagtlap ulanylýan ýerlerinde kümüşden ýasalan çägeleriň ýabany populýasiýalarynda ýüze çykaryldy [18, 33, 34]. Sinonim däl mutasiýa (L1014F) hindi çäge guşunyň ýabany populýasiýalarynda ýüze çykaryldy we DDT garşylygy bilen baglanyşykly bolup, piretroid garşylygynyň molekulýar derejede ýüze çykýandygyny görkezýär, sebäbi DDT we piretroid (alfa-sipermetrin) mör-möjekleriň nerw ulgamynda bir geni nyşana alýar [17, 34]. Şonuň üçin ýok etmek we ýok etmekden soňky döwürlerde sipermetrine duýgurlygyna yzygiderli baha bermek we çybynlara garşylygy gözegçilik etmek zerurdyr.
Bu gözlegiň ähtimal çäklendirmesi, duýgurlygy ölçemek üçin CDC flakon bioassaýyny ulanmagymyzdyr, ýöne ähli deňeşdirmeler BSGG-nyň bioassaý toplumyny ulanyp, öňki gözlegleriň netijelerini ulandy. Iki bioassaýyň netijelerini gönüden-göni deňeşdirip bolmaýar, sebäbi CDC flakon bioassaý diagnostika döwrüniň ahyrynda urulmagyny ölçýär, BSGG-nyň bioassaýy bolsa ölümden soňky 24 ýa-da 72 sagatda ölçenýär (ikinjisi haýal hereket edýän birleşmeler üçin) [35]. Beýleki bir çäklendirme, bu gözlegde IRS däl we IRS däl / öňki IRS obasy bilen deňeşdirilende IRS obalarynyň sany. Bir etrapdaky aýry-aýry obalarda görülýän çybynlara wektor duýgurlygynyň derejesi Bihar welaýatynyň beýleki obalarynda we etraplarynda duýgurlyk derejesini görkezýär diýip çaklap bilmeris. Hindistan leýkoz wirusynyň ýok edilmeginden soňky tapgyra gadam basansoň, garşylygyň ep-esli ösmeginiň öňüni almak zerurdyr. Dürli etraplardan, bloklardan we geografiki sebitlerden gelen çägeli ilatdaky garşylyga çalt gözegçilik etmek zerurdyr. Bu gözlegde berlen maglumatlar deslapkydyr we pes çägeli ilaty saklamak we leýkoz wirusynyň ýok edilmegini goldamak üçin wektor gözegçilik programmalaryny üýtgetmezden ozal, bu sebitlerde P. argentipleriniň duýgurlygy ýagdaýy barada has anyk düşünje almak üçin Bütindünýä Saglyk Guramasy tarapyndan neşir edilen kesgitleýiş konsentrasiýalary bilen deňeşdirilende tassyklanmalydyr.
Leýkoz wirusynyň wektory bolan çybyn P. argentipleri, ýokary täsirli sipermetrine garşy irki alamatlary görkezip biler. P. argentipleriň ýabany populýasiýalarynda insektisid garşylygyna yzygiderli gözegçilik etmek, wektor gözegçilik çäreleriniň epidemiologiki täsirini saklamak üçin zerurdyr. Dürli hereket usullary we / ýa-da täze insektisidlere baha bermek we hasaba almak bilen insektisidleriň aýlanmagy zerurdyr we insektisidlere garşylygy dolandyrmak we Hindistanda leýkoz wirusynyň ýok edilmegini goldamak maslahat berilýär.
Iş wagty: 17-2025-nji fewral