Ulanylyşyinsektisidleröýde kesel göterýän çybynlarda garşylygyň ösmegine we insektisidleriň täsirini peseldip biler.
Liwerpulyň Tropiki lukmançylyk mekdebiniň wektor biologlary, “Lancet Americaas Health” gazetinde gyzzyrma we dengiz ýaly wektorly keselleriň köp ýaýran 19 ýurtda öý insektisidini ulanmagyň usullaryna bagyşlanan makala çap etdi.
Köp sanly gözlegler jemgyýetiň saglygy goraýyş çäreleriniň we oba hojalygynda pestisidleriň ulanylmagynyň insektisid garşylygynyň ösmegine nähili goşant goşýandygyny görkezse-de, hasabatyň awtorlary öý hojalygynyň ulanylyşyna we täsirine kän bir düşünilmeýändigini öňe sürýärler. Bu, esasanam, dünýäde wektor bilen baglanyşykly keselleriň barha artýan garşylygy we olaryň adam saglygyna abanýan howpy sebäpli has dogrydyr.
Doktor Fabricio Martinsiň ýolbaşçylygyndaky bir kagyz, Braziliýany mysal hökmünde ulanyp, öý insektisidleriniň Aedes aegypti çybynlarynda garşylygyň ösmegine edýän täsirine seredýär. Aedes aegypti çybynlarynyň piretroid insektisidlerine (köplenç öý önümlerinde we jemgyýetçilik saglygynda ulanylýar) garşy durmagyna sebäp bolýan KDR mutasiýa ýygylygynyň, Zika wirusy Braziliýada bazara öý insektisidlerini girizeninden alty ýyl töweregi iki esse ýokarlandy. Laboratoriýa gözlegleri, öý insektisidleriniň täsirinden aman galan çybynlaryň takmynan 100 göteriminiň birnäçe KDR mutasiýa geçirendigini, ölenleriň bolsa ýokdugyny görkezdi.
Şeýle hem, gözleg 19 endemiki sebitde ýaşaýanlaryň 60% -iniň şahsy gorag üçin öý insektisidlerini yzygiderli ulanýandyklary sebäpli, öý insektisidlerini ulanmagyň giňden ýaýrandygyny ýüze çykardy.
Şeýle dokumentleşdirilmedik we düzgünleşdirilmedik ulanylyşyň bu önümleriň netijeliligini peseldip biljekdigini, şeýle hem insektisid bilen bejerilen torlary ulanmak we insektisidleriň içerde galyndy sepilmegi ýaly ilatyň saglyk çärelerine täsir edip biljekdigini öňe sürýärler.
Öý insektisidleriniň göni we gytaklaýyn täsirlerini, olaryň töwekgelçiliklerini we adamyň saglygyna ýetirýän peýdalaryny we wektor gözegçilik programmalarynyň netijelerini öwrenmek üçin goşmaça gözlegler zerurdyr.
Hasabatyň awtorlary, syýasatçylaryň bu önümleriň netijeli we ygtybarly ulanylmagyny üpjün etmek üçin öý pestisidlerini dolandyrmak boýunça goşmaça görkezmeleri işläp düzmegi teklip edýärler.
Wektor biologiýasy boýunça gözlegçi doktor Martins: “Bu taslama Braziliýadaky jemgyýetler bilen ýakyndan işleşip, Aedes çybynlarynyň garşylygy ösdürýändigini, hatda jemgyýetçilik saglygy goraýyş programmalarynyň piretroidleri ulanmagy bes eden ýerlerinde-de toplan maglumatlarymdan ösdi.
"Toparymyz, öý insektisidiniň piretroid garşylygy bilen baglanyşykly genetiki mehanizmler üçin saýlamany nädip has gowy düşünmek üçin Braziliýanyň demirgazyk-günbataryndaky dört ştata derňewi giňeldýär.
Öý hojalygyndaky insektisidler bilen jemgyýetçilik saglyk önümleriniň arasyndaky garşylykly geljekde geçiriljek gözlegler, subutnamalara esaslanýan karar bermek we wektor gözegçiliginiň netijeli meýilnamalary üçin görkezmeleri işläp düzmek üçin möhüm ähmiýete eýe bolar. "
Iş wagty: Maý-07-2025