Pestisidler oba oba hojalygynda möhüm rol oýnaýar, ýöne olaryň aşa köp ýa-da nädogry ulanylmagy gyzzyrma wektoryna garşy syýasata ýaramaz täsir edip biler; Bu gözleg, Kot-d'Iwuaryň günortasyndaky daýhan jemgyýetleriniň arasynda haýsy pestisidleriň ýerli daýhanlar tarapyndan ulanylýandygyny we munuň daýhanlaryň gyzzyrma baradaky düşünjeleri bilen nähili baglanyşýandygyny kesgitlemek üçin geçirildi. Pestisidleriň ulanylyşyna düşünmek, çybynlara gözegçilik we pestisidleri ulanmak barada habarlylyk programmalaryny ösdürmäge kömek edip biler.
Anket 10 obadaky 1399 hojalygyň arasynda geçirildi. Daýhanlara bilim, ekerançylyk tejribesi (mysal üçin ekin öndürmek, pestisidleri ulanmak), gyzzyrma duýgusy we ulanýan dürli öý çybynlaryna garşy göreş strategiýalary barada sorag berildi. Her hojalygyň sosial-ykdysady ýagdaýy (SES) käbir öňünden kesgitlenen öý emläklerine esaslanýar. Dürli üýtgeýänleriň arasyndaky statistik gatnaşyklar möhüm töwekgelçilik faktorlaryny görkezip hasaplanýar.
Daýhanlaryň bilim derejesi olaryň sosial-ykdysady ýagdaýy bilen ep-esli baglanyşyklydyr (p <0.0001). Öý hojalygynyň köpüsi (88,82%) çybynlaryň gyzzyrmanyň esasy sebäbidigine we gyzzyrma baradaky bilimiň ýokary bilim derejesi bilen oňyn baglanyşyklydygyna ynanýarlar (OR = 2.04; 95% CI: 1.35, 3.10). Birleşmeleriň içerde ulanylmagy öý hojalygynyň sosial-ykdysady ýagdaýy, bilim derejesi, insektisid bilen bejerilen düşek torlaryny we oba hojalygynyň insektisidlerini ulanmak bilen berk baglanyşyklydy (p <0.0001). Daýhanlaryň piretroid insektisidlerini içerde ulanýandyklary we ekinleri goramak üçin bu insektisidleri ulanýandyklary anyklandy.
Biziň gözlegimiz, bilim derejesiniň daýhanlaryň pestisidleri ulanmak we gyzzyrma garşy göreşmek baradaky düşünjesine täsir edýän esasy faktor bolup galýandygyny görkezýär. Pestisidleri dolandyrmak we ýerli jemgyýetler üçin wektor bilen baglanyşykly keselleri dolandyrmak çäreleri işlenip düzülende, sosial-ykdysady ýagdaýy, elýeterliligi we gözegçilik edilýän himiki önümlere elýeterliligi goşmak bilen bilim derejesini ýokarlandyrýan aragatnaşygyň gowulaşmagyny göz öňünde tutýarys.
Günbatar Afrika ýurtlarynyň köpüsi üçin oba hojalygy esasy ykdysady hereketlendiriji. 2018-nji we 2019-njy ýyllarda Kot-d'Iwuar dünýäde kakao we kawa hozy öndüriji we Afrikada üçünji uly kofe öndürijisi boldy [1], oba hojalygy hyzmatlary we önümleri jemi içerki önümiň (JIÖ) 22% -ini tutýar [2] . Oba ýerleriniň köpüsiniň eýesi hökmünde oba ýerlerindäki ownuk eýeler pudagyň ykdysady ösüşine esasy goşant goşýarlar [3]. Millionurtda 17 million gektar ekerançylyk ýerleri we möwsümleýin üýtgeşiklikler ekinleriň diwersifikasiýasyna we kofe, kakao, kawaý hozy, rezin, pagta, ýamyk, palma, kassawa, tüwi we gök önümleri ösdürip ýetişdirmäge goldaw berýär [2]. Güýçli oba hojalygy, esasan, oba daýhanlarynyň arasynda zyýankeşlere garşy göreşmek üçin pestisidleri köpeltmek arkaly zyýankeşleriň ýaýramagyna goşant goşýar, ekinleri goramak we ekin hasylyny ýokarlandyrmak [5] we çybynlara gözegçilik etmek [6]. Şeýle-de bolsa, insektisidleri nädogry ulanmak kesel wektorlarynda, esasanam çybynlaryň we ekin zyýan berijileriniň şol bir insektisidleriň saýlama basyşyna sezewar bolup biljek oba hojalygynda insektisid garşylygynyň esasy sebäplerinden biridir [7,8,9,10]. Pestisidleri ulanmak wektorlara gözegçilik strategiýalaryna we daşky gurşawa täsir edýän hapalanmalara sebäp bolup biler we şonuň üçin ünsi talap edýär [11, 12, 13, 14, 15].
Daýhanlar tarapyndan pestisidleri ulanmak geçmişde öwrenilipdi [5, 16]. Bilim derejesi pestisidleri dogry ulanmakda möhüm faktor hökmünde görkezildi [17, 18], ýöne daýhanlar tarapyndan pestisidleri ulanmak köplenç empirik tejribe ýa-da satyjylaryň teklipleri bilen täsir edýär [5, 19, 20]. Maliýe çäklendirmeleri, pestisidlere ýa-da insektisidlere elýeterliligi çäklendirýän iň köp ýaýran päsgelçilikleriň biridir, daýhanlary kanuny önümlerden has arzan bolan bikanun ýa-da köne önümleri satyn almaga alyp barýar [21, 22]. Şuňa meňzeş tendensiýa Günbatar Afrikanyň beýleki ýurtlarynda-da bolýar, pes girdejili ýerliksiz pestisidleri satyn almak we ulanmak üçin sebäp bolýar [23, 24].
Kot-d'Iwuarda pestisidler oba hojalygyna we gyzzyrma wektorynyň ilatyna täsir edýän ekinlerde [25, 26] giňden ulanylýar [27, 28, 29, 30]. Gyzzyrma-endemiki sebitlerde geçirilen gözlegler sosial-ykdysady ýagdaý bilen gyzzyrma we ýokanç töwekgelçiligi baradaky düşünjeleriň we insektisid bilen bejerilen tor torlaryny (ITN) ulanmagyň arasyndaky baglanyşygy görkezdi [31,32,33,34,35,36,37]. Bu gözleglere garamazdan, çybynlara garşy belli bir syýasaty işläp düzmek baradaky tagallalar oba ýerlerinde pestisidleri ulanmak we pestisidleriň dogry ulanylmagyna sebäp bolýan faktorlar barada maglumatyň ýoklugy sebäpli pese gaçýar. Bu gözleg, Kot-d'Iwuaryň günortasyndaky Abeawil şäherinde oba hojalygynyň arasynda gyzzyrma ynançlaryny we çybynlara garşy göreş strategiýalaryny gözden geçirdi.
Gözleg Kot-d'Iwuaryň günortasyndaky Abeawil bölüminiň 10 obasynda geçirildi (1-nji surat). Agbowell welaýatynyň 3850 inedördül kilometr meýdanynda 292,109 ilaty bar we Anyebi-Tiasa sebitinde iň köp ilatly welaýatdyr [38]. Iki ýagyş möwsümi bolan (aprel-iýul we oktýabr-noýabr aýlary) tropiki howasy bar [39, 40]. Oba hojalygy sebitdäki esasy iş bolup, ownuk daýhanlar we iri agrosenagat kompaniýalary tarapyndan amala aşyrylýar. Bu 10 sahypa Aboud Boa Winsent (323,729.62 E, 651,821.62 N), Aboud Kuassikro (326,413.09 E, 651,573.06 N), Aboud Mandek (326,413.09 E, 651573.06N) Abude) (330633.05E, 652377.906), 342372.90N) 664971. E, 657 302.17 N) we Oji (uzynlygy 363,990,74 gündogar, giňişlik 648,587.44 demirgazyk).
Gözleg, daýhan hojalygynyň gatnaşmagynda 2018-nji ýylyň awgustyndan 2019-njy ýylyň mart aýynyň aralygynda geçirildi. Her obadaky ýaşaýjylaryň umumy sany ýerli hyzmat bölüminden alyndy we bu sanawdan tötänleýin 1500 adam saýlandy. Işe alnan gatnaşyjylar oba ilatynyň 6% bilen 16% arasynda. Gözlegde görkezilen öýler, gatnaşmaga razy bolan şol daýhan hojalyklarydy. Käbir daýhanlaryň arasynda käbir soraglaryň täzeden ýazylmalydygyna baha bermek üçin deslapky gözleg geçirildi. Soňra anketalar her obada tälim berlen we tölegli maglumat ýygnaýjylar tarapyndan dolduryldy, iň bolmanda biri obanyň özünden işe alyndy. Bu saýlaw, her obanyň daşky gurşaw bilen tanyş we ýerli dilde gürleýän azyndan bir maglumat ýygnaýjysynyň bolmagyny üpjün etdi. Her öýde öý başlygy (kakasy ýa-da ejesi) ýa-da öý başlygy ýok bolsa, 18 ýaşdan uly başga bir uly adam bilen ýüzbe-ýüz söhbetdeşlik geçirildi. Anketada üç bölüme bölünen 36 sorag bar: (1) Öý hojalygynyň demografiki we durmuş-ykdysady ýagdaýy (2) Oba hojalygy we pestisidleri ulanmak (3) Gyzzyrma we çybynlara gözegçilik etmek üçin insektisidleri ulanmak [Goşundy 1].
Daýhanlar tarapyndan agzalan pestisidler söwda atlary bilen kodlaşdyryldy we Piliory kenaryndaky fitosanitar indeksini ulanyp, işjeň maddalar we himiki toparlar boýunça toparlara bölünipdi [41]. Her öý hojalygynyň sosial-ykdysady ýagdaýy aktiw indeksini hasaplamak arkaly bahalandyryldy [42]. Öý hojalygy aktiwleri üýtgeýän üýtgeýjilere öwrüldi [43]. Ativearamaz faktor reýtingleri pes sosial-ykdysady ýagdaý (SES) bilen baglanyşykly, oňyn faktor bahalandyrmalary bolsa ýokary SES bilen baglanyşykly. Aktiwleriň ballary, her öý hojalygy üçin umumy bal öndürmek üçin jemlenýär [35]. Jemi balyň esasynda öý hojalygy garyplardan iň baýlara çenli bäş kwint sosial-ykdysady ýagdaýlara bölündi [Goşmaça faýl 4].
Üýtgeýjiniň durmuş-ykdysady ýagdaýy, obasy ýa-da öý başlyklarynyň bilim derejesi bilen düýpgöter tapawutlanýandygyny kesgitlemek üçin, kw-kwadrat synagy ýa-da Fişeriň takyk synagy zerur bolanda ulanylyp bilner. Logistik regressiýa modelleri aşakdaky çaklaýjy üýtgeýjiler bilen üpjün edildi: bilim derejesi, sosial-ykdysady ýagdaý (hemmesi üýtgeýän üýtgeýjilere öwrülýär), oba (kategoriki üýtgeýjiler hökmünde goşulýar), gyzzyrma we oba hojalygynda pestisidleri ulanmak we içerde pestisidleri ulanmak (çykyş) spreý çüýşesi arkaly). ýa-da rulon); Gyzzyrma barada ýokary düşünje berýän bilim derejesi, durmuş-ykdysady ýagdaýy we obasy. Logistik garyşyk regressiýa modeli R paket lme4 (Glmer funksiýasy) ulanylyp ýerine ýetirildi. Statistik derňewler R 4.1.3 (https://www.r-project.org) we Stata 16.0 (StataCorp, College Station, TX) -de geçirildi.
Geçirilen 1500 söhbetdeşlikden 101-si anketa doldurylmandygy sebäpli derňewden aýryldy. Gözden geçirilen öý hojalygynyň iň köp paýy Grande Mauride (18,87%) we iň pes Ouanghi (2,29%) boldy. Seljerişe girizilen 1399 öý hojalygy 923 adamdan ybarat. 1-nji tablisada görkezilişi ýaly, öý başlyklarynyň 91,71% erkek, 8,29% aýal.
Öý başlyklarynyň takmynan 8,86% Benin, Mali, Burkina Faso we Gana ýaly goňşy ýurtlardan geldi. Iň köp wekilçilik edýän etnik toparlar Abi (60,26%), Malinke (10.01%), Krobu (5,29%) we Baulai (4,72%). Daýhanlaryň mysalyndan garaşylyşy ýaly, oba hojalygy daýhanlaryň köpüsi üçin ýeke-täk girdeji çeşmesidir (89,35%), kakao gözlenýän öýlerde iň köp ösdürilip ýetişdirilýän ösümlikdir; Gök önümler, azyk ekinleri, tüwi, rezin we ösümlik hem az ýerlerde ösdürilip ýetişdirilýär. Öý hojalygynyň galan başlyklary telekeçiler, suratkeşler we balykçylardyr (1-nji tablisa). Oba boýunça öý aýratynlyklarynyň gysgaça mazmuny Goşmaça faýlda görkezilýär [Goşmaça faýl 3].
Bilim kategoriýasy jyns taýdan tapawutlanmady (p = 0.4672). Soraga gatnaşanlaryň köpüsinde başlangyç mekdep bilimi (40.80%), ondan soň orta bilim (33.41%) we sowatsyzlyk (17,97%) bar. Uniwersitetlere diňe 4,64% girdi (1-nji tablisa). Anketde geçirilen 116 aýaldan 75% -den gowragy başlangyç bilim aldy, galanlary hiç haçan mekdebe gatnamady. Daýhanlaryň bilim derejesi obalarda ep-esli üýtgeýär (Balykçynyň takyk synagy, p <0.0001) we öý başlyklarynyň bilim derejesi olaryň sosial-ykdysady ýagdaýy bilen ep-esli derejede baglanyşdyrylýar (Balykçynyň takyk synagy, p <0.0001). Aslynda, ýokary sosial-ykdysady ýagdaý kwintillerinde has bilimli daýhanlar agdyklyk edýär, tersine, iň pes sosial-ykdysady ýagdaý kwintilleri sowatsyz daýhanlardan durýar; Jemi baýlyklara esaslanyp, öý hojalygy bäş baýlyk kwintiline bölünýär: iň garyplardan (Q1) iň baýlara (Q5) [Goşmaça faýl 4 serediň].
Dürli baýlyk synplaryndaky öý başlyklarynyň maşgala ýagdaýynda düýpli tapawutlar bar (p <0.0001): 83,62% bir monogam, 16.38% köp aýally (3 är-aýal). Baýlyk synpy bilen är-aýalyň sany arasynda düýpli tapawut tapylmady.
Soraga gatnaşanlaryň köpüsi (88.82%) çybynlaryň gyzzyrma sebäpleriniň biridigine ynanýarlar. Diňe 1,65% gyzzyrma näme sebäp bolýandygyny bilmeýändiklerine jogap berdi. Beýleki ýüze çykarylan sebäplere hapa suw içmek, gün şöhlesine täsir etmek, erbet iýmitlenmek we ýadawlyk degişlidir (2-nji tablisa). Grande Mauriniň oba derejesinde öý hojalygynyň köpüsi hapa suw içmegi gyzzyrmanyň esasy sebäbi hasaplaýardy (obalaryň arasyndaky statistik tapawut, p <0.0001). Gyzzyrma keseliniň iki esasy alamaty, bedeniň ýokary temperaturasy (78.38%) we gözleriň sary bolmagy (72.07%). Daýhanlar gusmagy, ganazlygy we ysgynsyzlygy hem bellediler (aşakdaky 2-nji tablisa serediň).
Gyzzyrma keseliniň öňüni alyş strategiýalarynyň arasynda jogap berenler adaty dermanlaryň ulanylyşyny bellediler; Şeýle-de bolsa, hassalyk ýüze çykanda, sosial-ykdysady ýagdaý bilen baglanyşykly ileri tutmalar bilen biomedikal we adaty gyzzyrma bejergisi amatly wariantlar hasaplandy (80.01%). Möhüm arabaglanyşyk (p <0.0001). ): Has ýokary sosial-ykdysady ýagdaýy bolan daýhanlar has pes sosial-ykdysady ýagdaýy bolan biomedikal bejergileri ileri tutýarlar we daýhanlar has adaty ösümlik bejergisini makul bilýärler; Öý hojalygynyň ýarysy diýen ýaly gyzzyrma bejergisine ýylda ortaça 30,000 XOF sarp edýär (SES bilen negatiw baglanyşykly; p <0.0001). Öz-özünden habar berilýän göni çykdajylaryň çaklamalaryna esaslanyp, sosial-ykdysady ýagdaýy iň pes bolan maşgalalar gyzzyrma keselini bejermek üçin XOF 30,000 (takmynan 50 ABŞ dollary) has ýokary sosial-ykdysady ýagdaýy bolan öý hojalygyna garanyňda has köp sarp edip bilerler. Mundan başga-da, soraga gatnaşanlaryň köpüsi çagalaryň (49,11%) gyzzyrma keselinden ululara (6.55%) has köp duş gelýändigine ynanýarlar (2-nji tablisa), bu pikir iň garyp kwintil maşgalalarynyň arasynda has ýygy duş gelýär (p <0.01).
Çybynlary dişlemek üçin gatnaşyjylaryň köpüsi (85.20%) insektisid bilen bejerilen torlary ulanýandyklaryny habar berdiler, olar esasan 2017-nji ýylyň milli paýlanyşynda aldylar. Ulularyň we çagalaryň öýleriň 90,99% -inde insektisid bilen bejerilen çybyn torlarynyň aşagynda uklaýandyklary habar berildi. Insektisid bilen bejerilen düşek torlaryny öýde ulanmagyň ýygylygy Gessigye obasyndan başga ähli obalarda 70% -den ýokarydy, bu ýerde öý hojalygynyň diňe 40% insektisid bilen bejerilen torlary ulanandygyny habar berdi. Öý hojalygyna degişli insektisid bilen bejerilen düşek torlarynyň ortaça sany öý hojalygy bilen ep-esli we oňyn arabaglanyşykda boldy (Pearsonyň korrelýasiýa koeffisiýenti r = 0.41, p <0.0001). Netijelerimiz, şeýle hem 1 ýaşa ýetmedik çagalary bolan öýlerde, çagasyz ýa-da uly ýaşly çagalar bilen deňeşdirilende, öýde insektisid bilen bejerilen torlary ulanmagyň has ähtimaldygyny görkezdi (tapawudyň gatnaşygy (OR) = 2.08, 95% CI: 1.25–3.47 ).
Insektisid bilen bejerilen düşek torlaryny ulanmakdan başga-da, daýhanlardan öýlerinde çybynlara garşy göreşmegiň beýleki usullary we ekin zyýan berijilerine garşy ulanylýan oba hojalyk önümleri barada soraldy. Gatnaşanlaryň diňe 36,24% -i öýlerine pestisidleri sepmek barada aýtdylar (SES p <0.0001 bilen möhüm we oňyn arabaglanyşyk). Habar berlen himiki maddalar dokuz sany söwda markasyndan bolup, esasan ýerli bazarlara we käbir bölek satyjylara tüsseleýji rulon (16,10%) we insektisid spreýleri (83,90%) görnüşinde iberilýär. Daýhanlaryň öýlerine sepilen pestisidleriň atlaryny atlandyrmak ukyby bilim derejesi bilen ýokarlandy (12.43%; p <0.05). Ulanylan agrohimiýa önümleri ilkibaşda kanistorlarda satyn alyndy we ulanmazdan ozal pürküjilerde suwuklandyryldy, iň köp bölegi adatça ekinlere niýetlenendir (78,84%) (2-nji tablisa). Amangbeu obasynda pestisidleri ulanýan daýhanlaryň iň pes paýy (0.93%) we ekinler (16,67%).
Öý hojalygyna talap edilýän insektisid önümleriniň (spreýler ýa-da rulonlar) iň köp mukdary 3 bolup, SES ulanylýan önümleriň sany bilen oňyn arabaglanyşykda boldy (Fisher-iň takyk synagy p <0.0001, ýöne käbir ýagdaýlarda önümlerde şol bir zadyň bardygy anyklandy) ; dürli söwda atlary bilen işjeň maddalar. 2-nji tablisada daýhanlaryň arasynda sosial-ykdysady ýagdaýyna görä pestisidleri ulanmagyň hepdelik ýygylygy görkezilýär.
Piretroidler öý hojalygynda (48,74%) we oba hojalygynda (54,74%) insektisid spreylerinde iň köp görkezilen himiki maşgaladyr. Önümler her pestisidden ýa-da beýleki pestisidler bilen bilelikde öndürilýär. Öý insektisidleriniň umumy kombinasiýalary karbamatlar, organofosfatlar we piretroidler, neonikotinoidler we piretroidler oba hojalygynyň insektisidleriniň arasynda köp bolýar (Goşundy 5). 2-nji suratda Bütindünýä saglygy goraýyş guramasynyň pestisidleriň klassifikasiýasyna laýyklykda II synp (orta howp) ýa-da III synp (azajyk howp) hökmünde klassifikasiýa edilen daýhanlar tarapyndan ulanylýan dürli pestisidleriň maşgalalarynyň paýy görkezilýär [44]. Belli bir döwürde ýurduň oba hojalygy üçin niýetlenen insektisid deltametrini ulanýandygy ýüze çykdy.
Işjeň maddalar nukdaýnazaryndan propoksur we deltametrin degişlilikde içerde we meýdanda ulanylýan iň köp ýaýran önümlerdir. Goşmaça 5 faýlda daýhanlaryň öýde we ekinlerinde ulanýan himiki önümleri barada jikme-jik maglumat bar.
Daýhanlar çybynlara gözegçilik etmegiň beýleki usullaryny, şol sanda ýaprak muşdaklaryny (ýerli Abbey dilinde pêpê), ýapraklary ýakmak, meýdany arassalamak, durýan suwy aýyrmak, çybynlardan goraýjy serişdeleri ulanmak ýa-da çybynlary ýok etmek üçin listleri ulanmak ýaly usullary bellediler.
Daýhanlaryň gyzzyrma we içerdäki insektisid sepmek baradaky bilimleri bilen baglanyşykly faktorlar (logistik regress derňewi).
Maglumatlarda öý insektisidini ulanmak bilen bäş çaklaýjynyň arasynda möhüm birleşme görkezildi: bilim derejesi, SES, gyzzyrma keseliniň esasy sebäbi hökmünde çybynlary bilmek, ITN ulanmak we agrohimiki insektisid ulanmak. 3-nji suratda her çaklaýjy üýtgeýän üçin dürli OR-lar görkezilýär. Oba boýunça toparlara bölünende, ähli çaklaýjylar öý hojalygynda insektisid spreylerini ulanmak bilen oňyn birleşigi görkezdiler (gyzzyrma keseliniň esasy sebäplerini bilmekden başga, insektisid ulanmak bilen ters baglanyşykly (OR = 0.07, 95% CI: 0.03, 0.13). )) (3-nji surat). Bu oňyn çaklaýjylaryň arasynda oba hojalygynda pestisidleriň ulanylmagy gyzykly. Ekinlerde pestisidleri ulanan daýhanlar öýde pestisidleri ulanmagyň ähtimallygy 188% (95% CI: 1.12, 8.26). Şeýle-de bolsa, gyzzyrma ýokaşmagy barada has ýokary bilimli öýlerde öýde pestisidleri ulanmak ähtimallygy azdy. Higherokary bilimli adamlar çybynlaryň gyzzyrmanyň esasy sebäbidigini has köp bilýärdiler (OR = 2.04; 95% CI: 1.35, 3.10), ýöne ýokary SES (OR = 1.51; 95% CI) bilen statistik birleşme ýokdy. : 0.93, 2.46).
Öý hojalygynyň başlygynyň sözlerine görä, ýagyş möwsüminde çybynlaryň sany iň ýokary bolýar we gijeki çybynlaryň iň köp dişlenýän wagty (85,79%). Daýhanlardan gyzzyrma göterýän çybyn populýasiýalaryna insektisid sepmegiň täsiri baradaky düşünjeleri soralanda, 86.59% çybynlaryň insektisidlere garşy garşylygy ösdürýändigini görkezýär. Elýeterliligi sebäpli ýeterlik himiki önümleri ulanyp bilmezlik, beýleki kesgitleýji faktorlar hasaplanýan önümleriň netijesizliginiň ýa-da nädogry ulanylmagynyň esasy sebäbi hasaplanýar. Hususan-da, ikinjisi SES (p <0.0001) üçin gözegçilik edilende-de pes bilim derejesi (p <0.01) bilen baglanyşyklydy. Soraga gatnaşanlaryň diňe 12,41% -i çybynlara garşylygy insektisid garşylygynyň sebäpleriniň biri hasaplady.
Öýde insektisid ulanmagyň ýygylygy bilen çybynlaryň insektisidlere garşylygy (p <0.0001) arasynda oňyn arabaglanyşyk bardy: çybynlaryň insektisidlere garşylygy baradaky habarlar esasan öýde hepdede 3-3 gezek insektisid ulanmagyna esaslanýar. 4 gezek (90.34%). Frequygylykdan başga-da, ulanylýan pestisidleriň mukdary daýhanlaryň pestisidlere garşylygy baradaky düşünjeleri bilen oňyn arabaglanyşykda boldy (p <0.0001).
Bu gözleg, daýhanlaryň gyzzyrma we pestisidleri ulanmak baradaky düşünjelerine gönükdirildi. Netijelerimiz, gyzzyrma hakda özüňi alyp barş endiklerinde we bilimde bilimiň we sosial-ykdysady ýagdaýyň möhüm rol oýnaýandygyny görkezýär. Öý başlyklarynyň köpüsi, beýleki ýerlerde bolşy ýaly, başlangyç mekdebe gatnasa-da, bilimsiz daýhanlaryň paýy ep-esli bolýar [35, 45]. Bu hadysa, köp daýhan bilim alyp başlasa-da, köpüsiniň oba hojalygy arkaly maşgalalaryny eklemek üçin mekdebi terk etmelidigi bilen düşündirilip bilner [26]. Has dogrusy, bu hadysa sosial-ykdysady ýagdaý bilen bilimiň arasyndaky gatnaşyklaryň sosial-ykdysady ýagdaý bilen maglumatyň üstünde hereket etmek ukybynyň arasyndaky baglanyşygy düşündirmekde möhüm ähmiýete eýedigini görkezýär.
Gyzzyrma-endemiki sebitleriň köpüsinde gatnaşyjylar gyzzyrmanyň sebäpleri we alamatlary bilen tanyşdyrlar [33,46,47,48,49]. Çagalaryň gyzzyrma sezewar bolýandygy köplenç kabul edilýär [31, 34]. Bu ykrar, çagalaryň duýgurlygy we gyzzyrma alamatlarynyň agyrlygy bilen baglanyşykly bolup biler [50, 51].
Gatnaşanlar ortaça 30,000 sarp edendiklerini habar berdiler. Lostitirilen öndürijilik we transport ýaly faktorlar ara alnyp maslahatlaşylmaýar.
Daýhanlaryň sosial-ykdysady ýagdaýyny deňeşdirmek, iň pes sosial-ykdysady ýagdaýy bolan daýhanlaryň iň baý daýhanlardan has köp pul harçlaýandygyny görkezýär. Munuň sebäbi sosial-ykdysady ýagdaýy iň pes bolan öý hojalygynyň çykdajylaryň has ýokarydygyny (umumy öý hojalygynyň has köp agramy sebäpli) ýa-da döwlet we hususy pudagyň iş bilen baglanyşykly artykmaçlyklary sebäpli (baý hojalyklarda bolşy ýaly) bolup biler. ): Saglyk ätiýaçlandyryşynyň barlygy sebäpli gyzzyrma bejergisini maliýeleşdirmek (umumy çykdajylara görä) ätiýaçlandyryşdan peýdalanmaýan öý hojalygy üçin çykdajylardan ep-esli pes bolup biler [52]. Aslynda, iň baý maşgalalaryň iň garyp maşgalalar bilen deňeşdirilende esasan biomedikal bejergileri ulanýandyklary habar berildi.
Daýhanlaryň köpüsi çybynlary gyzzyrmanyň esasy sebäbi hasaplaýandyklaryna garamazdan, Kamerunyň we Ekwatorial Gwineýanyň tapyndylaryna meňzeş diňe azlyk öýlerinde pestisidleri (sepmek we tüsselemek arkaly) ulanýar [48, 53]. Ekin zyýankeşleri bilen deňeşdirilende çybynlara aladanyň ýoklugy ekinleriň ykdysady gymmaty bilen baglanyşykly. Çykdajylary çäklendirmek üçin öýde ýapraklary ýakmak ýa-da çybynlary el bilen yzyna gaýtarmak ýaly arzan bahaly usullar ileri tutulýar. Duýulýan zäherlilik hem faktor bolup biler: käbir himiki önümleriň ysy we ulanylandan soň oňaýsyzlyk käbir ulanyjylaryň ulanmazlyklaryna sebäp bolýar [54]. Öý hojalygynda insektisidleriň köp ulanylmagy (olaryň ulanylandygyny habar berýän öý hojalygynyň 85,20%) çybynlara garşy insektisidleriň az ulanylmagyna kömek edýär. Öýde insektisid bilen bejerilen düşek torlarynyň bolmagy, 1 ýaşa ýetmedik çagalaryň bolmagy bilen berk baglanyşyklydyr, ähtimal, antenatal maslahatlar wagtynda insektisid bejergisi torlaryny alýan göwreli aýallara antenatal kliniki goldaw sebäpli bolup biler [6].
Piretroidler insektisid bilen bejerilen düşek torlarynda [55] ulanylýan we mör-möjeklere we çybynlara gözegçilik etmek üçin ulanylýan esasy insektisidlerdir, insektisid garşylygy ýokarlanýar [55, 56, 57,58,59]. Bu ssenariýa, çybynlaryň daýhanlar tarapyndan gözegçilik edilýän insektisidlere duýgurlygynyň peselmegini düşündirip biler.
Higherokary sosial-ykdysady ýagdaý gyzzyrma we çybynlara onuň sebäbi hökmünde has köp düşünmek bilen baglanyşykly däldi. Ouattara we kärdeşleriniň 2011-nji ýylda eden öňki netijelerinden tapawutlylykda, baý adamlar gyzzyrma keseliniň sebäplerini has gowy bilip bilerler, sebäbi telewizor we radio arkaly maglumata aňsat girýärler [35]. Biziň seljerişimiz, ýokary bilim derejesiniň gyzzyrma has gowy düşünmeginiň öňdebaryjydygyny görkezýär. Bu gözegçilik, bilimiň daýhanlaryň gyzzyrma baradaky bilimleriniň esasy elementi bolup galýandygyny tassyklaýar. Sosial-ykdysady ýagdaýyň täsiriniň az bolmagynyň sebäbi obalaryň köplenç telewideniýe we radio paýlaşmagydyr. Şeýle-de bolsa, gyzzyrma keseliniň öňüni alyş strategiýalary barada bilimleri ulananyňyzda sosial-ykdysady ýagdaýy göz öňünde tutmalydyr.
Socokary sosial-ykdysady ýagdaý we ýokary bilim derejesi öý pestisidlerini ulanmak (spreý ýa-da spreý) bilen oňyn baglanyşyklydy. Geň zat, daýhanlaryň ysytma keseliniň esasy sebäbi hökmünde çybynlary kesgitlemek ukyby bu modele ýaramaz täsir etdi. Bu çaklaýjy, tutuş ilat arasynda toparlananda pestisidleri ulanmak bilen oňyn baglanyşyklydy, ýöne obalar boýunça toparlananda pestisidleri ulanmak bilen negatiw baglanyşdy. Bu netije kannibalizmiň adamyň özüni alyp barşyna täsiriniň ähmiýetini we tötänleýin täsirleri seljerme girizmegiň zerurdygyny görkezýär. Biziň gözlegimiz, ilkinji gezek oba hojalygynda pestisidleri ulanmak tejribesi bolan daýhanlaryň gyzzyrma garşy göreşmek üçin içerki strategiýa hökmünde pestisid spreylerini we rulonlaryny ulanmagyň has ähtimaldygyny görkezýär.
Sosial-ykdysady ýagdaýyň daýhanlaryň pestisidlere bolan garaýşyna [16, 60, 61, 62, 63] täsirleri barada öňki gözlegleri gaýtalap, baý maşgalalar pestisidleri ulanmagyň ýokary üýtgeýşini we ýygylygyny habar berdiler. Respondentler köp mukdarda insektisid sepmek çybynlaryň garşylygy ösdürmeginiň öňüni almagyň iň gowy usulydygyna ynanýarlar, bu bolsa başga ýerlerde aýdylýan aladalara laýyk gelýär [64]. Şeýlelik bilen, daýhanlar tarapyndan ulanylýan içerki önümler dürli täjirçilik atlary bilen birmeňzeş himiki düzüme eýe, bu bolsa daýhanlaryň önüm we onuň işjeň maddalary barada tehniki bilimleri ileri tutmalydygyny aňladýar. Söwda satyjylaryň habardarlygyna hem üns berilmelidir, sebäbi olar pestisid satyn alyjylar üçin esasy nokatlardan biridir [17, 24, 65, 66, 67].
Oba jemgyýetlerinde pestisidleriň ulanylmagyna oňyn täsir etmek üçin syýasatlar we çäreler, medeni we daşky gurşawa uýgunlaşmak şertlerinde bilim derejelerini we özüni alyp barş amallaryny, şeýle hem howpsuz pestisidler bilen üpjün etmegi göz öňünde tutup, aragatnaşyk strategiýalaryny gowulandyrmaga gönükdirilmelidir. Adamlar önümiň bahasyna (näçeräk edip biljekdigini) we hiline görä satyn alarlar. Hil elýeterli bahadan elýeterli bolansoň, gowy önümleri satyn almakda özüni alyp barşyň üýtgemegine bolan islegiň ep-esli ýokarlanmagyna garaşylýar; Daýhanlara insektisid garşylygy zynjyrlaryny döwmek we pestisidleriň ornuny tutmak barada öwretmek we çalyşmagyň önüm markasynyň üýtgemegini aňlatmaýandygyny (sebäbi dürli markalaryň birmeňzeş birleşmesi bar) däl-de, eýsem işjeň maddalaryň tapawudyny aýdyňlaşdyryň. Bu bilim, ýönekeý, düşnükli görkezmeler arkaly has gowy önüm bellikleri bilen hem goldanylyp bilner.
Pestisidler Abbotwil welaýatynyň oba daýhanlary tarapyndan giňden ulanylýandygy sebäpli, daýhanlaryň bilimdäki boşluklaryna we daşky gurşawda pestisidleri ulanmaga bolan garaýyşlaryna düşünmek üstünlikli habar beriş maksatnamalaryny ösdürmek üçin zerur şert bolup görünýär. Biziň gözlegimiz, pestisidleri we gyzzyrma baradaky bilimleri dogry ulanmakda bilimiň esasy faktor bolup galýandygyny tassyklaýar. Maşgala sosial-ykdysady ýagdaýy hem göz öňünde tutulýan möhüm gural hasaplandy. Öý hojalygynyň sosial-ykdysady ýagdaýyna we bilim derejesine goşmaça, gyzzyrma baradaky bilimler, mör-möjeklere garşy insektisidleri ulanmak we çybynlaryň insektisidlere garşy garaýyşlary daýhanlaryň insektisid ulanmagyna bolan garaýşyna täsir edýär.
Anketalar ýaly jogap berijilere bagly usullar ýatlamaga we sosial isleglere esaslanýar. Durmuş-ykdysady ýagdaýyna baha bermek üçin öý aýratynlyklaryny ulanmak has aňsat, ýöne bu çäreler işlenip düzülen wagtyna we geografiki kontekstine mahsus bolup biler we medeni taýdan gymmatly zatlaryň häzirki zaman hakykatyny birmeňzeş görkezip bilmez, okuwlaryň arasyndaky deňeşdirmeleri kynlaşdyrar. Hakykatdanam, maddy garyplygyň azalmagyna getirmejek indeks böleklerine öý eýeçiliginde düýpli üýtgeşmeler bolup biler.
Käbir daýhanlar pestisid önümleriniň atlaryny ýada salmaýarlar, şonuň üçin daýhanlaryň ulanýan pestisidleriniň mukdary kembaha garalyp ýa-da aşa baha berilip bilner. Biziň gözlegimiz, daýhanlaryň pestisid sepmäge bolan garaýşyny ýa-da hereketleriniň saglygyna we daşky gurşawa ýetirjek netijelerine bolan garaýyşlaryny göz öňünde tutmady. Gözleg, satyjylary hem öz içine almaýar. Geljekki okuwlarda iki nokady hem öwrenip bolar.
Iş wagty: Awgust-13-2024